Η παχυσαρκία είναι μια ασθένεια που αναγνωρίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας από το 1997 και ορίζεται ως η «μη φυσιολογική και υπερβολική συσσώρευση λίπους που μπορεί να βλάψει την υγεία». Είναι μια πραγματική μάστιγα της κοινωνίας μας, διότι είναι μια πολύπλοκη ασθένεια που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους και αποτελεί σήμερα μία από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Η παχυσαρκία εκτιμάται με το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), ο οποίος παρουσιάζει ευθεία συσχέτιση με την ποσότητα του σωματικού λίπους. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, στους ενήλικες το υπερβάλλον βάρος ορίζεται ως ΔΜΣ 25-30 kg/m2 και η παχυσαρκία ως ΔΜΣ ίσο ή μεγαλύτερο από 30 kg/m2.
Τι είναι η νοσογόνος παχυσαρκία;
Η νοσογόνος παχυσαρκία είναι μία πολύ σοβαρή ασθένεια που σημειώνει πρωτοφανή εξάπλωση τα τελευταία 30 χρόνια, λαμβάνοντας στις μέρες μας διαστάσεις παγκόσμιας επιδημίας. Ορίζεται ως η παρουσία ΔΜΣ άνω του 40 kg/m2 χωρίς κανένα συνοδό νόσημα, ή ΔΜΣ άνω του 35 kg/m2 με τουλάχιστον ένα συνοδό νόσημα. Αποτελεί ένα πρόβλημα με σοβαρές κοινωνικές και ψυχολογικές διαστάσεις και αφορά όλες τις ηλικίες και τις κοινωνικοοικονομικές τάξεις.
Η Ελλάδα έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας και νοσογόνου παχυσαρκίας στην Ευρώπη, τόσο στους ενήλικες όσο και στους εφήβους και τα παιδιά. Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα (έτος 2022), υπολογίζεται ότι 37,9% των ενηλίκων στην Ελλάδα είναι υπέρβαροι, 24,9% παχύσαρκοι ενώ 41,2% παιδιών ηλικίας 10-12 ετών είναι παχύσαρκα ή υπέρβαρα. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν το μέγεθος της νοσογόνου παχυσαρκίας στη χώρα μας και προκαλούν μεγάλη ανησυχία για το μέλλον του πληθυσμού μας. Πρόκειται μια χρόνια πολυπαραγοντική νόσο με τουλάχιστον 4 συνιστώσες: γενετική, ενδοκρινολογική, μικροβιοτική και ψυχολογική.
Οι συμπεριφορικές διαταραχές (διατροφικές, καθιστική ζωή) και οι διακρίσεις στις οποίες υπόκεινται οι ασθενείς αυτοί είναι περισσότερο επιβαρυντικοί παράγοντες παρά πραγματικές αιτίες, σε αντίθεση με τις τρέχουσες προκαταλήψεις. Επομένως, η θεραπεία της νοσογόνου παχυσαρκίας είναι δύσκολη επειδή πρέπει να είναι πολυπαραγοντική και να εξετάζει το άτομο στο σύνολό του.
Ποια είναι τα συνοδά νοσήματα ενός ασθενούς με νοσογόνο παχυσαρκία;
Στην εποχή μας, για πολλούς λόγους που έχουν να κάνουν μεταξύ άλλων με την αλλαγή στις διατροφικές μας συνήθειες αλλά και τον σύγχρονο τρόπο ζωής, αυξάνονται συνεχώς οι άνθρωποι που έχουν υψηλότερο βάρος από το κανονικό. Έτσι, άτομα που αρχικά έχουν φυσιολογικά κιλά για την ηλικία και το φύλο τους, όσο συσσωρεύουν όλο και περισσότερο βάρος με την πάροδο του χρόνου, γίνονται αρχικά υπέρβαρα και εν συνεχεία παχύσαρκα.
Είναι πια σήμερα γνωστό ότι το υπερβολικό βάρος σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου (π.χ. οισοφάγος, παχύ έντερο, ορθό, μαστός, κ.α.), υψηλή αρτηριακή πίεση, καρδιαγγειακές παθήσεις, κατάθλιψη, μεταβολικές διαταραχές όπως σακχαρώδης διαβήτης, οστεοαρθρίτιδα, οσφυαλγία, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, χολολιθίαση, υπογονιμότητα, αναπνευστική νόσο και διαταραχές ύπνου. Αυτές οι σοβαρές συνέπειες για την υγεία καθιστούν την παχυσαρκία μια ασθένεια που προκαλεί πρόωρη θνησιμότητα. Όλα αυτά τα συνοδά νοσήματα απαιτούν πολυπαραγοντική φροντίδα από διαφορετικές ειδικότητες, η οποία παρέχεται στο κέντρο μας.
Πώς μπορεί ένας ασθενής να χάσει βάρος;
Η καλύτερη μέθοδος για να χάσει κάποιος βάρος είναι αδιαμφισβήτητα η σωστή διατροφή και η φυσική άσκηση. Δυστυχώς, σε πολλές περιπτώσεις νοσογόνα παχύσαρκων ασθενών αυτό δεν είναι αρκετό ως μοναδικό μέτρο. Επιστημονικές μελέτες των τελευταίων 10 ετών έχουν δείξει ότι σε περιπτώσεις που η αλλαγή διατροφικών συνηθειών, η φυσική άσκηση και η φαρμακευτική αγωγή αποβούν άκαρπες, τότε η μοναδική ουσιαστική και αποτελεσματική λύση κατά της παχυσαρκίας είναι η χειρουργική αντιμετώπιση. Ειδικά για ορισμένες υποκατηγορίες παχύσαρκων ασθενών, όπως είναι οι νοσογόνα παχύσαρκοι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, η χειρουργική επέμβαση όχι απλά ενδείκνυται, αλλά προτείνεται ως θεραπεία πρώτης εκλογής.
Χειρουργική Νοσογόνου Παχυσαρκίας & Μεταβολικών Νοσημάτων
Η Χειρουργική Νοσογόνου Παχυσαρκίας & Μεταβολικών Νοσημάτων ή «Βαριατρική Χειρουργική» ή «Μεταβολική Χειρουργική» είναι ο κλάδος που αφορά στη χειρουργική που στόχο έχει να βοηθήσει έναν ασθενή να απαλλαγεί από τα περιττά κιλά που έχει και τα προβλήματα διαφόρων ειδών που αυτά του προκαλούν. Τα τελευταία χρόνια, η αυξημένη κατανόηση των μηχανισμών νοσογόνου παχυσαρκίας και του ανθρώπινου μεταβολισμού καθώς και η πρόοδος διαφόρων τομέων της Ιατρικής είχε σαν αποτέλεσμα να μην έχουμε μόνο σαν στόχο την απώλεια κιλών των ασθενών αλλά και την αντιμετώπιση του μεταβολικού συνδρόμου από το οποίο πάσχει ο κάθε παχύσαρκος ασθενής (εξ’ ου και ο όρος «Μεταβολική Χειρουργική»).
Ποιες χειρουργικές «λύσεις» υπάρχουν;
Ένας σημαντικός αριθμός επιστημονικών μελετών έχει δείξει ότι η χειρουργική αντιμετώπιση της νοσογόνου παχυσαρκίας είναι αποτελεσματική όσον αφορά την απώλεια βάρους, τη βελτίωση ή τη θεραπεία των συνοδών νοσημάτων, καθώς και τη μείωση του αριθμού των θανάτων που σχετίζονται με τη νόσο.
Η χειρουργική παχυσαρκίας είναι πια εξαιρετικά δημοφιλής ανά τον κόσμο (π.χ. στις ΗΠΑ και την Γαλλία ο αριθμός των ετήσιων επεμβάσεων έχει τριπλασιαστεί από το 2006). Η σημαντική αύξηση αυτού του είδους επεμβάσεων σχετίζεται με τη σημερινή πανδημία νοσογόνου παχυσαρκίας, την αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα των χειρουργικών επεμβάσεων για την απώλεια βάρους και την αντιμετώπιση των συνοδών νοσημάτων καθώς και την ανάπτυξη της ελάχιστα επεμβατικής ή λαπαροσκοπικής χειρουργικής. Πράγματι, η λαπαροσκοπική χειρουργική (χειρουργείο μέσω μικρών τομών των 5 ή 10 χιλιοστών) υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες καινοτομίες στο χώρο της χειρουργικής παχυσαρκίας καθώς επέτρεψε την αντιμετώπιση ασθενών που θεωρούνταν αδύνατον ή πολύ ριψοκίνδυνο για την υγεία τους να χειρουργηθούν, μειώνοντας τον μετεγχειρητικό πόνο και προσφέροντάς τους ταχύτερη επιστροφή στις δραστηριότητες τους με εξαιρετικά βελτιωμένα αισθητικά αποτελέσματα. Παράλληλα, με αυτόν τον τρόπο μειώνεται και ο κίνδυνος μετεγχειρητικών επιπλοκών. Έτσι, παγκοσμίως αλλά και στο κέντρο μας, όλες οι επεμβάσεις και οι επανεπεμβάσεις της χειρουργικής παχυσαρκίας γίνονται πλέον λαπαροσκοπικά.
Η λαπαροσκοπική προσέγγιση θα πρέπει να αποτελεί συστηματικά την πρώτη επιλογή για τους ασθενείς με νοσογόνο παχυσαρκία που πρόκειται να χειρουργηθούν, καθώς επιτρέπει μια εξαιρετική οπτική του χειρουργικού πεδίου και του συνόλου της ενδοκοιλιακής χώρας, τη διατήρηση του ευαίσθητου κοιλιακού τοιχώματος των ασθενών και τη μείωση των μετεγχειρητικών επιπλοκών (ιδιαίτερα αναπνευστικών και θρομβοεμβολικών επιπλοκών). Σήμερα, δύο είναι οι δημοφιλέστερες επεμβάσεις χειρουργικής παχυσαρκίας: η επιμήκης γαστρεκτομή και η γαστρική παράκαμψη.
Η επιμήκης γαστρεκτομή (γαστρικό «μανίκι»)
Η επιμήκης γαστρεκτομή ή γαστρεκτομή δίκην «μανικιού» (Sleeve Gastrectomy) είναι μία σχετικά απλή επέμβαση περιοριστικού τύπου που περιλαμβάνει την εκτομή των 2/3 του όγκου του στομάχου (θόλου και σώματος), διαμορφώνοντας ένα γαστρικό σωλήνα (ως προέκταση του οισοφάγου, ο οποίος διευρύνεται στην περιοχή του άντρου. Η αφαίρεση του θόλου και του μεγαλύτερου τμήματος του σώματος του στομάχου έχουν σαν αποτέλεσμα τη δραστική μείωση της γαστρικής χωρητικότητας. Συνεπώς, το αίσθημα κορεσμού και πληρότητας επέρχονται νωρίτερα με πολύ λιγότερη ποσότητα τροφής. Επίσης, στο θόλο του στομάχου (που αφαιρείται κατά την επέμβαση) παράγεται από κάποια εξειδικευμένα κύτταρα η ορμόνη γρελίνη (ghrelin), η οποία θεωρείται από νεότερες μελέτες ως ο πλέον δραστικός νευροενδοκρινής παράγοντας που ρυθμίζει την όρεξη. Συγκεκριμένα, όταν το στομάχι παραμένει άδειο, τα επίπεδα της γρελίνης στο αίμα αυξάνονται και δίνουν το μήνυμα στο τμήμα του εγκεφάλου που ρυθμίζει την όρεξη ότι πεινάμε. Τόσο η μειωμένη χωρητικότητα του εναπομείναντος στομάχου (100-120 ml) όσο και η μείωση των επιπέδων της γρελίνης αποτελούν τους βασικούς μηχανισμούς δράσης της επιμήκους γαστρεκτομής.
Η επιμήκης γαστρεκτομή είναι τεχνικά εύκολη όταν πραγματοποιείται από έμπειρους χειρουργούς νοσογόνου παχυσαρκίας, γίνεται λαπαροσκοπικά, διαρκεί περίπου 1 ώρα και απαιτεί νοσηλεία 1 έως 3 ημερών. Συνήθως, ο ασθενής σιτίζεται με υγρά από την πρώτη ημέρα μετά το χειρουργείο ενώ για δύο εβδομάδες τίθεται σε δίαιτα με υγρές τροφές, έπειτα για άλλες δύο εβδομάδες σε δίαιτα μαλακών τροφών (αλεσμένα, πολτώδη), και εν συνεχεία τρώει πολλά μικρά κανονικά γεύματα ανά ημέρα, συνεχίζοντας κανονικά τη ζωή του.
Οι περισσότεροι ασθενείς που υποβάλλονται σε επιμήκη γαστρεκτομή χάνουν το 70%-100% του πλεονάζοντος βάρους μέσα σε 12 μήνες, και διατηρούν σταθερά τα αποτελέσματά τους για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά. Παρατηρείται επίσης εντυπωσιακή βελτίωση των συνοδών νοσημάτων τους: όλοι οι ασθενείς που παίρνουν φάρμακα για υπέρταση ή/και σακχαρώδη διαβήτη είναι άμεσα σε θέση να μειώσουν τις δόσεις τους ή (για ένα μεγάλο ποσοστό) να διακόψουν εντελώς τη φαρμακευτική αγωγή, η υπνική άπνοια θεραπεύεται πλήρως σε ένα ποσοστό ασθενών άνω του 70%, η δυσλιπιδαιμία θεραπεύεται σε ένα ποσοστό άνω του 50%, κ.α. Απαραίτητη για ένα βέλτιστο αποτέλεσμα είναι η στενή συνεργασία τους ασθενούς με την ομάδα που τον παρακολουθεί μετεγχειρητικά, ενώ η φυσική άσκηση επιβάλλεται.
Η γαστρική παράκαμψη δύο αναστομώσεων (κατά Roux-en-Y)
Η γαστρική παράκαμψη κατά Roux-en-Y (Roux-en-Y Gastric Bypass) είναι μία επέμβαση που οδηγεί σε σημαντική απώλεια βάρους μέσω περιοριστικής και δυσαπορροφητικής επίδρασης (επέμβαση «μεικτού» τύπου). Αρχικά, δημιουργείται ένας πολύ μικρός γαστρικός θύλακας στο ανώτερο τμήμα του στομάχου (περιοριστική επίδραση). Ο θύλακας αυτός συνδέεται απ' ευθείας με το λεπτό έντερο (στο 1.5 μέτρο από την αρχή αυτού) κι έτσι η τροφή μετά την κατάποση δεν περνά μέσα από το υπόλοιπο στομάχι, το δωδεκαδάκτυλο και ένα μικρό τμήμα του λεπτού εντέρου, μεταβαίνοντας γρηγορότερα στο περιφερικό έντερο (δυσαπορροφητική επίδραση). Γι’αυτό το λόγο η επέμβαση ονομάστηκε γαστρική παράκαμψη. Η μέθοδος αυτή συνδυάζει τον περιορισμό της τροφής που μπορεί να καταναλώσει ο ασθενής, με την αλλαγή στην έκκριση ορμονών του πεπτικού σωλήνα και τη μείωση της όρεξης.
Η γαστρική παράκαμψη είναι τεχνικά πιο δύσκολη επέμβαση από την επιμήκη γαστρεκτομή και πρέπει να πραγματοποιείται από έμπειρους χειρουργούς νοσογόνου παχυσαρκίας. Γίνεται λαπαροσκοπικά, διαρκεί περίπου 1.5 ώρα και απαιτεί νοσηλεία 2 έως 3 ημερών. Οι ασθενείς που υποβάλλονται σε αυτή χάνουν γρήγορα βάρος και μπορούν να διατηρήσουν τα καλά τους αποτελέσματα εάν προσέξουν μετεγχειρητικά. Λόγω της δυσαπορρόφησης που προκαλείται, εμφανίζουν σε ένα ποσοστό ανεπάρκεια κάποιων βιταμινών ή/και ιχνοστοιχείων και χρειάζεται να λάβουν συμπληρώματα διατροφής. Γι’ αυτούς τους λόγους, αυτή η επέμβαση προτείνεται σε άτομα που έχουν πολύ περισσότερα κιλά, σε ασθενείς που έχουν σοβαρό πρόβλημα σακχαρώδη διαβήτη που δε μπορεί να ελεγχθεί φαρμακευτικά, καθώς και σε άτομα που έχουν ήδη υποβληθεί σε επέμβαση επιμήκους γαστρεκτομής και δε μπόρεσαν να διατηρήσουν τα κιλά τους σε αρκετά χαμηλά επίπεδα. Και εδώ είναι απαραίτητη η στενή συνεργασία τους ασθενούς με την ομάδα που τον παρακολουθεί μετεγχειρητικά καθώς και η φυσική άσκηση για ένα βέλτιστο αποτέλεσμα.
Άλλες τεχνικές
Υπάρχουν κι άλλες λιγότερο συχνές τεχνικές, όπως η γαστρική παράκαμψη μιας αναστόμωσης (mini-bypass), η χολοπαγκρεατική εκτροπή, η τεχνική SADI-S ή η τοποθέτηση Bariclip που μπορούν να προταθούν σε ασθενείς κατά περίπτωση. Η τοποθέτηση γαστρικού δακτυλίου είναι μία μέθοδος η οποία έχει αρχίσει προοδευτικά να εγκαταλείπεται λόγω μη ικανοποιητικών μακροχρόνιων αποτελεσμάτων και πολλών επιπλοκών σχετιζόμενων με την ενδοκοιλιακή θέση του δακτυλίου (ολίσθηση, γαστρική απόφραξη, διάτρηση στομάχου, κ.α.). Μεγάλος αριθμός ασθενών που έχουν τοποθετήσει στο παρελθόν γαστρικό δακτύλιο και επιθυμούν να τον αφαιρέσουν έχει απευθυνθεί στο κέντρο μας, και η αφαίρεση έχει πραγματοποιηθεί λαπαροσκοπικά και με επιτυχία σε όλες τις περιπτώσεις. Τεχνικές όπως η γαστρική πτύχωση, το γαστρικό botox ή το γαστρικό μπαλόνι δεν εφαρμόζονται στο Κέντρο μας καθώς πολυάριθμες διεθνείς επιστημονικές μελέτες έχουν αποδείξει με σαφήνεια την μη αποτελεσματικότητά τους σε υπέρβαρους ασθενείς ή ασθενείς με νοσογόνο παχυσαρκία.
Το Κέντρο Χειρουργικής Νοσογόνου Παχυσαρκίας & Μεταβολικών Νοσημάτων
Στο Κέντρο Χειρουργικής Νοσογόνου Παχυσαρκίας & Μεταβολικών Νοσημάτων του Metropolitan Hospital ακολουθούμε τις διεθνείς ισχύουσες πρακτικές γύρω από την αντιμετώπιση των υπέρβαρων ασθενών και της παχυσαρκίας. Έτσι, προσφέρουμε μία πολυπαραγοντική προσέγγιση σε συνδυασμό με τη συνεργασία με εξειδικευμένους επιστήμονες έχοντας ως σκοπό την πρόληψη της παχυσαρκίας και την απώλεια του πλεονάζοντος βάρους των ασθενών μας.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το πρώτο στάδιο της φροντίδας που πρέπει να περιλαμβάνει την απαλλαγή από ενοχές. Πράγματι, ο παχύσαρκος ασθενής δεν πρέπει να θεωρείται αποκλειστικά υπεύθυνος για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Δυστυχώς σήμερα πολλοί παχύσαρκοι ασθενείς είναι αποκλεισμένοι από την κοινωνία, παλεύοντας με τον «ρατσισμό κατά του λίπους ή τη χονδροφοβία». Το κέντρο μας, υπό τη διεύθυνση του Δρ Παναγιώτη Λαΐνα, προσφέρει στους ασθενείς μια πλήρη διεπιστημονική παρακολούθηση. Σε αυτήν, για περιπτώσεις όπου υπάρχει χειρουργική ένδειξη, συμπεριλαμβάνεται η προεγχειρητική παρακολούθηση, η χειρουργική διαχείριση κατά περίπτωση και η δια βίου μετεγχειρητική παρακολούθηση.
Η προσέγγιση στον κάθε ασθενή γίνεται ολιστικά. Η ομάδα του Κέντρου Χειρουργικής Νοσογόνου Παχυσαρκίας & Μεταβολικών Νοσημάτων, ο Διευθυντής, οι Χειρουργοί, οι Παθολόγοι, ο Διαβητολόγος, ο Πνευμονολόγος, ο Πλαστικός Χειρουργός, η Ακτινολόγος, οι Ψυχολόγοι, ο Λεμφολόγος, οι Γαστρεντερολόγοι, ο Διατροφολόγος και η Αναισθησιολόγος είναι στη διάθεσή σας, για κάθε απορία ή ερώτησή σας.
Για περισσότερες πληροφορίες για τον Διευθυντή Κέντρου Χειρουργικής Νοσογόνου Παχυσαρκίας & Μεταβολικών Νοσημάτων πατήστε εδώ
Διεύθυνση: Εθν. Μακαρίου 9 & Ελ. Βενιζέλου 1, 18547 Ν. Φάληρο
Τηλ. Επικοινωνίας: 211 48 07 289 & 210 48 09 799
E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
