Παρόλο, που δεν είναι τέλεια, παρόλο που έχει χαμηλή ειδικότητα (δεν μας «λέει» τι ακριβώς συμβαίνει αλλά ότι κάτι μπορεί να συμβαίνει), παρόλο που δεν έχει συγκεκριμένες φυσιολογικές τιμές (κάθε ηλικία αλλά και κάθε κατάσταση έχει τις δικές της), παρόλο που η διαγνωστική της αξία και η γενίκευση της χρήσης της συνοδεύονται από εύλογες αμφιβολίες, η εξέταση του PSA, που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ’80 έχει βοηθήσει στην ανίχνευση πολλών καρκίνων του προστάτη και έχει συμβάλει στο να σωθούν ζωές. Ωστόσο, η πλειονότητα των αντρών που υποβάλλονται στην εξέταση έχει απορίες που τις μοιράζεται με τον ειδικό ιατρό, συνήθως τη στιγμή που γίνεται λόγος γι’ αυτήν. Στη συνέχεια, δίνονται οι απαντήσεις στις πιο συχνές από αυτές τις ερωτήσεις, με στόχο την όσο το δυνατόν πληρέστερη ενημέρωσή σας.
Τι είναι το PSA;
Το PSA (Prostate-Specific Antigen – Ειδικό Προστατικό Αντιγόνο) είναι μια πρωτεΐνη που εκκρίνεται από τον προστάτη για να ρευστοποιεί το σπέρμα και αποβάλλεται με αυτό. Ένα μέρος του επανέρχεται στην κυκλοφορία και είναι δυνατόν να μετρηθεί με μια απλή εξέταση αίματος.
Πού χρησιμεύει το PSA;
Το PSA έγινε ευρέως γνωστό όταν πριν από 40 χρόνια περίπου χαρακτηρίστηκε δείκτης του καρκίνου του προστάτη και άρχισε να χρησιμοποιείται για διαγνωστικούς και προληπτικούς λόγους.
Τα ειδικά του χαρακτηριστικά, η ευκολία στη διενέργεια της εξέτασης της μέτρησής του οδήγησαν στην εδραίωση της χρήσης του ως δείκτη.
Το χαμηλό PSA σημαίνει ότι δεν έχω καρκίνο του προστάτη;
Το PSA διαπιστώθηκε αυξημένο σε ασθενείς με καρκίνο του προστάτη, του τύπου του αδενοκαρκινώματος. Στα πρώιμα στάδια, τα καρκινικά κύτταρα είναι λίγα και παράγουν μικροποσότητες PSA, και έτσι η συνολική του τιμή δεν επηρεάζεται αξιοσημείωτα. Είναι λοιπόν σημαντικό να γνωρίζουμε την τιμή του PSA του άντρα πριν την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων στον προστάτη ώστε να υπάρχει μέτρο σύγκρισης.
Επίσης, το αδενοκαρκίνωμα είναι ο συχνότερος καρκίνος του προστάτη αλλά δεν είναι ο μόνος. Επιθετικής μορφής καρκινώματα του προστάτη όπως το σάρκωμα και το αδενοκαρκίνωμα των πόρων , δεν προκαλούν αύξηση του PSA και απαιτείται επιμελέστερη ουρολογική μελέτη για την ανάδειξή τους.
Πώς μπορεί να επηρεάσει την υγεία μου η αύξηση του PSA;
Το PSA δεν είναι βλαπτική ουσία και δεν έχει φυσιολογικά όρια. Οι υψηλές ή οι χαμηλές τιμές του δεν προκαλούν κάποια τοξικότητα στο σώμα, επομένως όταν ανεβαίνει δεν χρειάζεται να το «ρίξουμε» αλλά να το ερμηνεύσουμε.
Το PSA, είναι ένας καρκινικός δείκτης οι μεταβολές του οποίου πρέπει να υπόκεινται σε ουρολογική αξιολόγηση, αφού ουσιαστικά δεν υπάρχει «φυσιολογική τιμή PSA».Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και στις πιο χαμηλές τιμές του κατά τη μέτρηση, η πιθανότητα παρουσίας καρκίνου δεν είναι μηδενική.
Το PSA μπορεί να αυξηθεί για άλλους λόγους εκτός από τον καρκίνο του προστάτη;
H καλοήθης υπερπλασία του προστάτη (ΚΥΠ), μια μη καρκινική διόγκωση του προστάτη που επηρεάζει πολλούς άντρες καθώς μεγαλώνουν, μπορεί να αυξήσει την τιμή του PSA.
H προστατίτιδα, μια φλεγμονή του προστάτη, που μπορεί να εκδηλωθεί με οξεία ή χρόνια μορφή μπορεί να αυξήσει την τιμή του PSA.
Η εκσπερμάτιση μπορεί να ανεβάσει το PSA για μικρό χρονικό διάστημα, και είναι καλό να αποφεύγεται όταν πρόκειται να πραγματοποιηθεί η εξέταση.
Η οδήγηση δικύκλου: ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι η ποδηλασία μπορεί να αυξήσει την τιμή του PSA για μικρό χρονικό διάστημα (πιθανώς επειδή το κάθισμα ασκεί πίεση στον προστάτη), αν και δεν το έχουν επιβεβαιώσει όλες οι μελέτες.
Ορισμένοι ιατρογενείς χειρισμοί όπως η βιοψία προστάτη ή η κυστεοσκόπηση, μπορούν να αυξήσουν, επίσης, την τιμή του για μικρό χρονικό διάστημα. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι μια δακτυλική εξέταση από το ορθό (DRE) μπορεί να αυξήσει ελαφρώς την τιμή του PSA, αν και άλλες μελέτες δεν το τεκμηρίωσαν.
Φάρμακα και συμπληρώματα επηρεάζουν την τιμή του PSA;
Η λήψη αντρικών ορμονών όπως η τεστοστερόνη (ή φάρμακων που αυξάνουν τα επίπεδα τεστοστερόνης) μπορεί να προκαλέσει αύξηση του PSA.
Ορισμένα φάρμακα και συμπληρώματα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της καλοήθους υπερτροφίας όπως η finasteride, η dutasteride ή το serenoa repens μπορεί να μειώσουν την τιμή του PSA. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να ενημερώσετε τον ιατρό σας εάν παίρνετε οποιοδήποτε είδος συμπληρώματος, ακόμα και αν αυτό δεν προορίζεται απαραίτητα για τον προστάτη.
Έχω πολύ χαμηλό PSA, γιατί πρέπει να ελέγχω τον προστάτη μου;
Το PSA σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να μας δώσει πληροφορίες για το μέγεθος του προστάτη ή για τυχόν αποφρακτικά φαινόμενα όπως η νεφροπάθεια από παλινδρόμηση, που μπορεί να προκαλέσει η υπερτροφία. Ο τακτικός προληπτικός έλεγχος, μέρος του οποίου είναι και η αξιολόγηση του PSA, θα καταγράφει την εξέλιξη της υγείας του ουροποιητικού και του προστάτη σε συνάρτηση με τον χρόνο.
Μπορώ να αξιολογήσω μόνος μου το PSA;
Από τα παραπάνω γίνεται εύκολα κατανοητό ότι η τιμή του PSA μπορεί να επηρεάζεται από πολλές μεταβλητές. Η σωστή αξιολόγησή της και η αξιοποίηση των υποτύπων του δείκτη όπως το ελεύθερο PSA, η ταχύτητα αύξησής του (PSA velocity), η σχέση του με την εξέλιξη του μεγέθους του προστάτη (PSA density), συνθέτουν μια περίπλοκη διαδικασία η οποία πρέπει να ελεγχθεί από ειδικο ουρολόγο. Μόνο έτσι θα αξιολογηθεί σωστά και εξατομικευμένα η τιμή του PSA για κάθε άντρα, ώστε να εκτιμηθεί σωστά και η κατάσταση της υγείας του.
Εν κατακλείδι θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάθε άντρας έχει σχεδόν το δικό του PSA το οποίο, μαζί με άλλα στοιχεία, συνθέτει τη φυσιολογική του εικόνα. Η εικόνα αυτή καταγράφεται με τους ετήσιους προληπτικούς ελέγχους και ο ουρολόγος μελετά τις μεταβολές της προκειμένου να εξαγάγει συμπέρασμα όσον αφορά την πιθανότητα παρουσίας κάποιας παθολογίας στον προστάτη και γενικότερα στο ουροποιητικό σύστημα.
Η διαγνωστική αξία της πλήρους μελέτης του προστάτη σε περίπτωση διαπίστωσης μεταβολών της καταγεγραμμένης φυσιολογικής εικόνας, ενισχύεται από την εφαρμογή της πολυπαραμετρικής μαγνητικής τομογραφίας του προστάτη, μιας σύγχρονης, εξειδικευμένης μαγνητικής εξέτασης που καταδεικνύει λεπτομερώς τυχόν παθολογικές περιοχές μέσα στον προστάτη και γύρω από αυτόν. Μάλιστα μπορεί να συνδυαστεί με την υπερηχογραφικά καθοδηγούμενη βιοψία του προστάτη, προκειμένου να αυξηθεί η διαγνωστική ακρίβεια της εξέτασης.
